De Nederlandse maakindustrie staat voor een grote uitdaging. Meer dan 70% van de industriële bedrijven heeft moeite om voldoende gekwalificeerde technici te vinden. Veel ervaren technici en onderhoudsmonteurs gaan binnenkort met pensioen, terwijl er niet genoeg jonge technici zijn om hen te vervangen. Dit personeelstekort vraagt om een innovatieve aanpak.

Jurjen Helmus, lector Industriële Digital Twins aan de Hogeschool van Amsterdam, is een van de initiatiefnemers van het project De Virtuele Servicemonteur (VSM). Samen met TechValley en met steun van EDIH Digital Hub Noordwest subsidieprogramma ontwikkelt de Hogeschool van Amsterdam een slimme AI-oplossing die monteurs helpt bij het diagnosticeren en oplossen van technische problemen. Jurjen: “Mensen die met pensioen gaan nemen veel kennis en ervaring in hun hoofd mee. Met de Virtuele Servicemonteur helpen we bedrijven die kennis vast te leggen en te delen met de juiste mensen.”

Ook José Laan, programmamanager van TechValley, benadrukt de urgentie: “Het personeelstekort in de technische industrie is enorm. Met de Virtuele Servicemonteur bieden we bedrijven een nieuwe collega, maar dan eentje die 24 uur per dag beschikbaar is.”

Waarom is de Virtuele Servicemonteur belangrijk voor maakbedrijven?

De VSM biedt praktische oplossingen door gebruik te maken van technologieën zoals generatieve AI, Large Language Models (LLMs), Digital Twins en realtime data-analyse. Daarmee kunnen schaarse technici efficiënter worden ingezet, wordt cruciale kennis beter geborgd en zijn jonge medewerkers sneller zelfstandig inzetbaar. Bovendien zorgt de VSM ervoor dat monteurs minder hoeven te reizen, waardoor machines langer en efficiënter operationeel blijven, met een positieve impact op het milieu.

Belangrijk om te weten: je hoeft als mkb-bedrijf niet alles in één keer te doen. Vaak begint het met één concrete toepassing die snel resultaat oplevert. Denk bijvoorbeeld aan het sneller beschikbaar maken van handleidingen of het automatisch genereren van een inspectierapport. Van daaruit kun je stap voor stap verder bouwen.

Hoe werkt de VSM precies?

De VSM is een slimme digitale assistent die gebruik maakt van Retrieval-Augmented Generation (RAG). Kort gezegd zorgt RAG ervoor dat AI actuele en relevante informatie ophaalt uit verschillende bronnen voordat het een antwoord geeft. Zo krijg je betrouwbare en actuele informatie precies wanneer je die nodig hebt.

Het systeem biedt onder andere:

• Realtime sensordata: voorspellen van storingen en adviseren over preventief onderhoud.
• Mobiele video-inspecties: monteurs maken video’s van werkzaamheden, die automatisch worden verwerkt tot duidelijke inspectierapporten.
• Tacit knowledge capture: ervaren technici leggen kennis vast via video, die vervolgens gemakkelijk terug te vinden is.
• Semantische verificatie: het systeem vergelijkt meerdere bronnen om betrouwbare aanbevelingen te doen.
• Slimme objectdetectie: AI stelt automatisch specifieke vragen om sneller tot een goede diagnose te komen.

Jurjen geeft een voorbeeld: “We hebben tools ontwikkeld om vanuit een vlog een werkbon te maken. Hiermee genereer je direct gestructureerde informatie over de status van een machine en wat er gedaan is. Die informatie is heel nuttig voor de volgende monteur die aan die machine werkt. Zo gaat er veel minder kennis verloren.” 

Resultaten uit de praktijk

Binnen het project werden op vraag van de deelnemende koploperbedrijven steeds nieuwe pijplijnen ontwikkeld: slimme koppelingen van data, beelden en analyses die samen het VSM-ecosysteem vormen. “We bedenken steeds weer nieuwe toepassingen, zodat we blijven voorlopen op de marktvraag,” vertelt Jurjen. Diverse mogelijke toepassingen werden het afgelopen jaar in pilots getest bij TechValley-bedrijven. Al in de testfase zagen bedrijven duidelijke verbeteringen in productiviteit, efficiëntie en kennisoverdracht.

Zo bouwde Freezerdata in samenwerking met studenten van de HvA een virtuele servicemonteur die storingen in koelinstallaties voorspelt en monteurs op afstand ondersteunt. Monteurs krijgen zo niet alleen antwoorden uit handleidingen, maar ook direct inzicht in actuele sensordata. Dit helpt ervaren monteurs om werkdruk te verlagen en maakt het voor jonge of minder ervaren technici makkelijker om zelfstandig storingen op te lossen.

Ook bij EKB leidde de pilot tot concrete stappen. Vanuit de eerste experimenten met de digitale servicemonteur bouwden ze verder aan hun eigen interne AI-assistent, Chat-EKB. Die helpt collega’s om bedrijfsdocumentatie toegankelijk te maken en automatisch rapportages en basisdocumenten op te stellen. Daarmee besparen technici tijd en wordt documenteren eenvoudiger, terwijl de menselijke controle behouden blijft.

De gezamenlijke les uit deze pilots: AI kan veel werk verlichten en versnellen, maar het vraagt ook aandacht voor betrouwbaarheid van de antwoorden, adoptie in teams en duidelijke afspraken over hoe de technologie wordt ingezet.

Praktische ondersteuning bij implementatie

Mkb-bedrijven die met de VSM aan de slag willen kunnen voor praktische steun terecht bij TechValley en de Hogeschool van Amsterdam. Na aanmelding wordt eerst gekeken naar de huidige situatie: waar zitten de kennislacunes en wat is er al beschikbaar? Vervolgens wordt bepaald welke generieke tools meteen inzetbaar zijn en waar maatwerk nodig is. Tot slot volgt de implementatie, ondersteund door trainingen in het TechValley Skillslab.

Je staat hier bovendien niet alleen voor. Studenten en onderzoekers van de HvA helpen actief mee bij het uitzoeken van de juiste aanpak, en in het TechValley Skillslab kun je veilig experimenteren zonder meteen je hele bedrijfsvoering om te gooien. In TechValley werkgroepen leer je van andere bedrijven, zodat je altijd met actuele kennis aan de slag gaat. 

Lessons Learned: AI ontwikkelt zich sneller dan verwacht

Een van de belangrijkste inzichten is dat AI zich veel sneller ontwikkelt dan verwacht. Jurjen vertelt: “Toen ik begon dacht ik: als we dit in drie jaar voor elkaar krijgen, ben ik tevreden. Maar na drie maanden hadden we al resultaten die ik niet had durven dromen. Dat heeft mijn ambities flink omhoog geschroefd.”

Ondanks de snelle ontwikkelingen loont het juist om nu in te stappen, klein te beginnen en gebruik te maken van bestaande tools. Daarmee profiteer je van directe voordelen, terwijl je flexibel meegroeit met de technologie.

Jurjen zijn advies aan mkb’ers is dan ook: “Gebruik tools die al werken. Sommige dingen moet je niet zelf willen ontwikkelen, maar gewoon slim benutten wat er beschikbaar is.”

Wat brengt de toekomst?

De komende periode richt TechValley zich samen met HvA op het verder ontwikkelen van de VSM-demonstrator. Er wordt gewerkt aan standaardisatie, waarbij 70% van de oplossingen modulair en direct inzetbaar is, aangevuld met 30% maatwerk. Vier nieuwe TechValley-bedrijven nemen deel aan de volgende fase van validatie en opschaling. Innovatieteams met bedrijven, onderzoekers, docenten en studenten vormen hierbij de kern.

“Het belangrijkste is dat je samenwerkt,” besluit José. “Innoveren doe je niet alleen, maar door kennis en ervaringen te delen in een netwerk. Alleen zo kun je als mkb mee in deze razendsnelle ontwikkelingen.”

Interesse of vragen?

Wil je weten hoe de Virtuele Servicemonteur jouw bedrijf kan helpen bij efficiënter onderhoud en betere kennisdeling? Neem contact op met TechValley en sluit aan bij een van onze werkgroepen. Onze experts helpen je graag verder met de volgende stap naar een slimme en toekomstbestendige organisatie.

José Laan: info@techvalley-nh.nl | +31 6 83443217
Jurjen Helmus: j.r.helmus@hva.nl