Voor de innovatieve, Noord-Hollandse TechValley bedrijven zijn nieuwe Smart Industry technologieën zoals robotica, cobotica, sensortechniek en AR/VR van groot belang om hun concurrentiepositie te behouden en uit te bouwen. Ook voor mbo- en hbo-studenten en hun docenten is er de komende jaren geen ontkomen meer aan. Alle partijen zullen versneld vertrouwd moeten raken met dit soort nieuwe technologieën, en met de praktijktoepassingen ervan.

Daarom hebben TechValley, Tetrix Techniekopleidingen en het Fieldlab Robotica NH in het voorjaar van 2023 samen een succesvolle pilot opgezet onder de naam Skillslab. Medewerkers van bedrijven uit het netwerk van TechValley konden meedoen aan een drietal modules om kennis te maken met en zich te verdiepen in Robotica/Cobotica en AR/VR. Docenten en studenten van de techniekopleidingen mochten aanhaken. Juist die kruisbestuiving bleek een gouden zet. Het Skillslab krijgt in 2024 daarom een vervolg. Daarvoor is ook al een convenant in de maak.

José Laan en Sandra Verweij, programmamanagers TechValley: ‘Mooie aanvulling op het TechValley innovatieprogramma’
Bij de keuze voor de thema’s waren de bedrijven aan zet: zij bepaalden waar de grootste behoefte lag en welke modules zij graag ontwikkeld wilden zien. ‘Het Skillslab geeft een goede basis voor onze werkgroepen, die verdere verdieping bieden op dit soort thema’s. En voor het TechValley Fieldlab (gevestigd in het Innovatielab van Inholland Alkmaar), waar o.a. robotica opstellingen staan voor praktijkonderzoek door studenten en medewerkers van TechValley bedrijven.

Mark Kamoen, projectleider Fieldlab Robotica, Zaandam: ‘Eerste koudwatervrees kunnen wegnemen’
Het succesvolle Skillslab concept bestaat uit een drietal ‘Meet & Greet’ kennismodules, bestaande uit een oriëntatie en praktische kennismaking bij het Fieldlab Robotica NH in Zaandam, het bekijken en bedienen van een toepassing van de betreffende technologie bij Tetrix Techniekopleidingen in Zaandam en tot slot een excursie bij een bedrijf waar deze technologie al wordt toegepast. Mark Kamoen, projectleider Fieldlab Robotica in Zaandam heeft samen met Richard Baauw van Tetrix de modules samengesteld. ‘Bedrijven hebben veel vragen over robotica en AR/VR. Wat is het nu precies, wat kun je ermee, wat niet, wat heb je nodig qua scholing en apparatuur en wat betekent het voor de bedrijfsprocessen? Die vragen hebben we geconcretiseerd in modules. In ons fieldlab kregen werknemers, docenten en studenten de eerste kennismaking. Bewust heel laagdrempelig. We wilden deelnemers eerst de basisprincipes van robotica en AR/VR laten ervaren. En dan vooral door te doen, niet door alleen maar theorie voor te schotelen.’

Voor de inhoudelijke basis zijn bestaande online kennismodules van Tetrix gebruikt, vertelt Mark Kamoen. ‘Die hebben we uitgebreid met praktijkoefeningen. De praktijkopstellingen bij Tetrix waren gericht op toepassingen voor maakbedrijven. Denk aan lassen, plaatbewerking en producten op pallets stapelen. Deelnemende bedrijven hadden nog geen goed beeld van wat er kan met deze nieuwe technologieën. Sommige mensen hadden nog nooit eerder door een VR-bril gekeken of AR ervaren. De reacties waren leuk om te zien. ‘Oh, ik wist niet dat dit kon!’. We hebben die eerste koudwatervrees kunnen wegnemen. En het boeiende van deze technologieën is dat het niet alleen gaat over techniek, maar ook over communicatie, oplossingen, bedrijfsprocessen, creativiteit en durf.’

Richard Baauw, Manager Onderwijs Tetrix Techniekopleidingen: ‘Grenzen leren kennen net zo zinvol’
Richard Baauw, Manager Onderwijs Tetrix Techniekopleidingen kijkt eveneens met plezier terug op de praktijksessies in Zaandam. ‘Deelnemers hebben bij ons onder meer een programma geschreven om met een robotarm blokjes te stapelen. Het materiaal was zo gemaakt dat ze de opdracht stap voor stap zelf konden uitvoeren. Want dat maakt het leuk: zelf ontdekken. Tijdens de module AR/VR hebben we deelnemers met een VR-bril laswerk laten doen. Je leert dan de werking van een toorts en hoe een las wordt gelegd, zonder gebruik te hoeven maken van kostbare materialen. Tijdens de demonstraties werden de toepassingsmogelijkheden voor het eigen bedrijf met elkaar besproken. De wisselwerking tussen de werknemers en studenten was heel inspirerend.’

Het enthousiasme van de deelnemers vond Richard het leukste aan dit traject. ‘Voor ons zijn deze technologieën inmiddels normaal, maar voor hen is het nieuw. Het was aardig om te zien dat sommige bedrijven er door deze sessies achter kwamen dat de toepassing voor hen nog niet geschikt bleek. Maar ook dat was goed. De grenzen leren kennen is net zo zinvol.’

Ruud Lorijn docent Fieldlab Robotica: ‘Bedrijfsbezoeken een belangrijke toevoeging’
De opzet en opbouw van de modules werkten goed, vond Ruud Lorijn. Als docent van het Fieldlab staat hij vaker voor groepen vmbo, mbo en hbo studenten en mensen uit het bedrijfsleven om ze warm te maken voor techniek. ‘Met name de bedrijfsbezoeken bij Bejo Zaden en JOZ waren een belangrijke toevoeging. Het was erg interessant om te zien hoe technieken in de praktijk worden toegepast.’

Er is volgens hem een slag te winnen bij de kennisoverdracht van nieuwe technologieën aan studenten en bedrijven. ‘Eenvoudig pallets stapelen zou bij bollenkwekers heel goed kunnen met robots. Het programmeren en onderhouden kan dan gedaan worden door een afgestudeerde mbo-student. Ja, het is een forse investering, maar extra medewerkers aannemen kost ook geld.’

Ruud Lorijn is blij dat er een vervolg op het Skillslab komt. ‘Wij staan open voor bedrijven die bij het fieldlab nieuwe technieken willen uitproberen of scholen die een ochtend of middag met een groep studenten een sessie willen volgen, bijvoorbeeld over sensortechniek of het programmeren van een robotarm. Ook het werken met hololenzen en dronetechniek willen we meer toepassen.’

René Fijnheer, engineer bij Total Productivity, Broek op Langedijk: ‘Er was de wil om kennis te delen’
Het Skillslab is een opmaat naar structureel contact, vindt René Fijnheer, mechatronica engineer bij Total Productivity. Het bedrijf uit Broek op Langedijk bedenkt en bouwt industriële assemblage- en productiesystemen voor het seriematig fabriceren van samengestelde producten. ‘Onze directeur Hans Totté stimuleert ons om onze horizon te verbreden. AR/VR is voor mij nog redelijk onbekend. Ik heb wel eens zo’n bril op mijn neus gehad, maar had geen idee hoe de techniek wordt toegepast en of wij er wat mee kunnen. De conclusie is dat toepassing ervan voor ons nog niet praktisch is, maar als dat in de toekomst wel zo is, weten we nu welke weg we kunnen bewandelen. We hebben goede connecties gelegd op het fieldlab en mochten we toch willen opschalen, dan hebben we alvast de namen en adressen van bedrijven die er ervaring mee hebben.’

De combinatie met de studenten vond René een slimme keuze. ‘Werknemers van bedrijven en studenten komen elkaar weinig tegen. Het is heel wat waard als jongens en meiden meer besef krijgen van wat er in de praktijk gebeurt op dit gebied. Ik ben al wat ouder, maar probeer niet vast te roesten in mijn gedachtegang. Ik vond het geniaal om de verfrissende ideeën van de jongere generatie te horen. Waarom heb ik dat niet eerder verzonnen, dacht ik dan. Daar kan de oudere generatie nog wat van leren. Omgekeerd kunnen zij leren van de ervaring van de oudere generatie. Het was wederzijds leerzaam.’

De bijeenkomsten bij het Fieldlab Robotica en Tetrix en het bedrijfsbezoek bij JOZ verliepen in een ongedwongen sfeer, blik René Fijnheer terug. ‘Ik dacht dat de meeste deelnemers de keukendeuren dicht zouden houden, maar het tegendeel bleek waar. Iedereen was daar met een open vizier. Er was de wil om kennis te delen. Dat vind ik geweldig: dat je samen verder komt. Ik ben heel blij dat ik mee heb kunnen doen. Ik heb veel geleerd over de mogelijkheden en de overwegingen die je maakt om wel of niet te kiezen voor AR/VR.’

René Fijnheer zou in de toekomst beslist vaker deelnemen. ‘Waar mogelijk schrijf ik me graag voor interessante sessies in. Iemand uit een tunnelvisie halen: dat vind ik de kracht van TechValley. Het is slim dat de sessies niet langer dan 4 tot 5 uur duren. Dat is lang genoeg om je aandacht vast te houden en kort genoeg om uit te kijken naar de volgende keer. De bezoeken aan de gastbedrijven zijn ook zeer interessant. Ik zou aan de formule vooral niets veranderen.’

Marcel Hoogstoevenbeld, teamleider engineering Hogeschool Inholland Alkmaar: ‘Waardevol voor studenten om bij bedrijf te kijken’
De module robotica werd eind juni afgesloten met een bedrijfsbezoek aan BEJO Zaden in Warmenhuizen. Marcel Hoogstoevenbeld was een van de 25 deelnemers. Als teamleider engineering geeft hij sturing aan 700 studenten bij de opleidingen werktuigbouwkunde, technische informatica en elektrotechniek aan Hogeschool Inholland. ‘Het bezoek begon met een inleiding van Mark Dekker van Bejo en Rik Grasmeijer van Fieldlab Industrial Robotics. Bejo gebruikt al jaren robots van Rolan Robotics, waaronder een palletiseerrobot voor het verpakken van zakjes zaad en het op een pallet stapelen van de dozen. Ik vond het zeer interessant om de robots ‘live’ aan het werk te zien binnen de bedrijfsprocessen van een eindgebruiker en te leren hoe de technologie wordt ingezet om processen te verbeteren en versnellen. Dat leverde voor mij als onderwijsprofessional veel materiaal en voorbeelden op om terug te koppelen aan onze studenten.’

Ook de aanwezige studenten waren onder de indruk zag Marcel Hoogstoevenbeld. ‘Ik zag hun interesse in het proces en het was goed voor hen om te zien waar ze na hun opleiding mogelijk kunnen gaan werken. Het is voor hen vrij onbekend dat hier in de regio bedrijven zitten die voorop lopen in technologie en een wereldmarkt bedienen. De robots in het bedrijfsleven zijn bovendien zoveel groter en complexer dan de opstellingen die wij op school gebruiken. Dat maakt indruk. Als in onze schoolopstelling een proces vastloopt, dan is dat voor de studenten een leermoment, maar in de praktijk kan stilstand grote gevolgen hebben. Het is goed dat studenten dat besef krijgen. Niet om ze bang te maken, maar om te benadrukken hoe belangrijk het is dat ze zorgvuldig werken. Ook de regelgeving op het gebied van veiligheid en kruisbestuiving van de zaden simuleer je niet zomaar binnen een schoolomgeving. Dan zie je hoe belangrijk het is om met studenten daadwerkelijk op een bedrijfsvloer te kijken in plaats van ze op school een PowerPoint presentatie over het bedrijf voor te schotelen. De bedrijfsbezoeken zijn dus een grote meerwaarde van dit traject.’

Dat studenten kiezen voor technische richtingen is essentieel, benadrukt Marcel Hoogstoevenbeld. ‘Zeker met alle uitdagingen die er liggen met robotica. Studenten krijgen bijna 200 procent baangarantie en toch staan ze nog niet voor de deur te trappelen. Het is dus heel belangrijk dat we als bedrijfsleven en onderwijs samen nog meer gaan kijken hoe we studenten kunnen binnenhalen, zowel op mbo als hbo-niveau. Ik hoop dat dit soort initiatieven daaraan bijdragen.’